Ieder jaar is er in Heerenveen op 15 augustus de Indië-herdenking. Deze herdenking was dit jaar voor het eerst bij het nieuwe Indiëmonument op een nieuwe, tijdelijke locatie aan de Minckelersstraat in Heerenveen. Op 15 augustus was het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in het Koninkrijk der Nederlanden en worden alle slachtoffers herdacht van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Hieronder staat de uitgeschreven toespraak van burgemeester Tjeerd van der Zwan.
Beste mensen,
Wat fijn dat we elkaar hier vanavond treffen. Elk jaar komen we op 15 augustus bij elkaar om stil te staan bij het definitieve einde van de Tweede Wereldoorlog. Want op 15 augustus 1945 nam keizer Hirohito van Japan het besluit tot overgave van het Japanse leger en werd de bezetting van Nederlands-Indië opgeheven. En pas toen was de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden ten einde.
En wat is het fijn dat we deze herdenking kunnen houden bij dit nieuwe monument. Een monument waarbij de gedenksteen met daarin gegraveerd de bekende vijf namen is omgeven door symbolen die allemaal te maken hebben met de tropische archipel die Indiëgangers meteen zullen herkennen. Het is echt een prachtig vormgegeven monument, gemaakt door de Heerenveense kunstenaar Rokus Greebe. Oud-Indiëganger Jurjen Pal, hier zoals elk jaar aanwezig, is de opdrachtgever en financier van dit nieuwe monument. Grote dank hiervoor meneer Pal. Dit zal voor u een bijzonder en emotioneel moment zijn!
Beste mensen,
Wij zien dat er de laatste jaren steeds meer belangstelling is voor de Indische identiteit. Dat heeft ongetwijfeld ook te maken met het feit dat er inmiddels meer dan 2 miljoen Nederlanders zijn met een Indische familiegeschiedenis. Dat levert ook de vraag op hoe wij ons verhouden tot ons koloniaal verleden. En specifiek de periode direct na de Tweede Wereldoorlog. Die vraag heeft inmiddels in vele onderzoeken en rapporten een ondubbelzinnig antwoord opgeleverd: als land stonden we daar aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Premier Rutte en onze koning hebben daarvoor bij verschillende gelegenheden hun excuses uitgesproken.
Onze herdenking vandaag herdenkt alle slachtoffers die vielen in de strijd tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De oorlog trof alle bevolkingsgroepen van de koloniale samenleving in de Archipel. Waaronder Indonesiërs, Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s, de Joods-Indische en Chinees-Indische gemeenschap.
Wij staan vandaag stil bij de mannen die in het Verre Oosten als militair het leven verloren. Gesneuveld in de strijd tegen de Jappen, omgekomen in een interneringskamp of bij dwangarbeid. Maar vandaag denken wij ook aan allen die het leven lieten in de jaren vlak na de oorlog. Bijvoorbeeld in de gewelddadige Bersiap-periode, zoals mijn tante Sonja. Maar ook de Nederlandse militairen, jonge jongens nog, die niet meer terugkwamen. Onder hen waren vijf inwoners van Heerenveen wiens namen gegraveerd staan in dit monument. En we gedenken de vele slachtoffers aan Indonesische zijde, vaak waren dat ook onschuldige burgers. Allemaal slachtoffers van een complexe, koloniale geschiedenis.
Hoe ingewikkeld deze geschiedenis is, bleek mij weer eens toen ik een paar weken geleden de film Oppenheimer zag. Kort gezegd gaat het over de uitvinder van de Atoombom die zich enorm schuldig voelde toen zijn uitvinding dood en verderf zaaide in Hiroshima en Nagasaki. Als kijker voel je met hem mee.
Mijn moeder schreef later over die geschiedenis:
“Het was 15 augustus 1945. Wij zaten opgesloten in het Kramat Kamp in Batavia. De Amerikanen hadden twee atoombommen gegooid op Hiroshima en Nagasaki. Later werd er veel over geschreven, meestal negatief, omdat er heel veel onschuldige burgers om het leven kwamen. Maar wat hierbij wel eens wordt vergeten is dat wij in de kampen ook onschuldige burgers waren. En dat de keizer van Japan opdracht had gegeven alle kampbewoners te doden wanneer de geallieerden probeerden Java te bevrijden. Dus die twee atoombommen, hoe verschrikkelijk ook, waren uiteindelijk onze redding!”
Het laat maar weer zien dat iedereen vanuit zijn of haar perspectief naar de geschiedenis kijkt. Hoe mooi is het dan ook dat zo meteen de 11-jarige voetbalster Vallery Kraft, samen met Ronald Lepez een bloemstuk bij ons monument zal leggen. En tegelijkertijd zullen Indonesische voetballers dit ook doen in oranje shirts op het ereveld in Semarang. Hier zijn ruim 3100 Nederlanders begraven. Semarang is ook de geboortestad van mijn moeder. Ronald zal over deze wederzijdse herdenkingsbijeenkomsten zo meer vertellen.
Beste mensen,
Dit is de laatste keer dat ik u als burgemeester van Heerenveen kan toespreken op deze voor ons allemaal zo bijzondere dag. De afgelopen jaren zijn er trouwe bezoekers overleden, maar er zijn ook weer nieuwe, vaak jonge bezoekers voor in de plaats gekomen. Met elkaar deelden we onze gezamenlijke geschiedenis, ons Indisch verleden. Ik wil u daarvoor heel erg bedanken, ik heb er veel aan gehad!
