Het Friese veenweidegebied stelt ons voor een lastige opgave. Als er niks verandert aan het waterbeheer dan blijft de bodem in rap tempo dalen, worden natuurwaarden en funderingen aangetast en komt er veel CO₂ in de lucht. Om ook in de toekomst goed te kunnen werken en wonen in het gebied moeten deze problemen worden aangepakt. In een gebied van 5000 hectare, rondom Aldeboarn, hebben inwoners en boeren de handen ineengeslagen. Van ‘onderop’ werken zij aan een toekomstbestendig en vitaal veenweidegebied.

Niets doen is geen optie

Door bodemdaling wordt het gebied steeds natter en verslechteren de omstandigheden voor de boeren langzaam maar zeker. Het verder verlagen van de waterpeilen is echter ook geen optie, omdat dan de houten funderingen droog komen te staan en natuurgebieden verdrogen. Daarnaast stoot het veenweidegebied met een laag waterpeil veel CO₂ uit. In Friesland is de uitstoot vanuit de veenweide ongeveer gelijk aan het totale wagenpark in Friesland. De gelden uit het klimaatakkoord en vanuit de Friese Veenweidevisie vormen een unieke kans om nu aan de slag te gaan.

Project ‘Aldeboarn-De Deelen’

Aldeboarn-De Deelen is een van de twee ontwikkelgebieden in het Friese Veenweideprogramma 2021-2030. Er wordt hier al langere tijd gewerkt aan proefprojecten en maatregelen. Door vernatting van het veen moet de bodemdaling worden vertraagd. Tegelijkertijd moeten de boeren toekomstperspectief behouden. De Stichting Beekdallandschap Koningsdiep | de Nije Boarn en Gebiedscoöperatie It Lege Midden (een burger- en een boerenorganisatie) heeft de uitvoering van het veenweideprogramma zelf opgepakt. De stichting onderzoekt nu samen met de boeren welke gevolgen hogere waterpeilen hier hebben. Of ze ook bij aangepaste omstandigheden een goede boterham kunnen verdienen, en zo niet, hoe we dat kunnen compenseren. Bijvoorbeeld in de vorm van meer grond of aanvullende verdienmodellen naast de inkomsten uit melk.

Tegelijkertijd wordt stilgestaan bij de vraag wat dit allemaal betekent voor het gebied. Wat kan worden gedaan om het gebied ook in de toekomst aantrekkelijk te houden? En als er aanpassingen worden doorgevoerd, welke kansen liggen er dan om natuurwaarde te vergroten, het landschap mooier te maken en mogelijkheden om te recreëren toe te voegen.

Samenwerken aan oplossingen

Vanuit verschillende fondsen van het Rijk, de Provincie en Wetterskip Fryslân is inmiddels bijna €16,5 miljoen euro beschikbaar. In nauwe samenwerking met de boeren en de andere partijen, maakt de stichting een Ontwerp Gebiedsplan.

Maar er moet nog een heleboel gebeuren om het tot een succes te maken.

Om de samenwerking langjarig vorm te geven wordt een gebiedscommissie opgericht voor het project ‘Aldeboarn-De Deelen’. Hierin zijn de volgende partijen vertegenwoordigd: provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, de gemeente Heerenveen (mede namens de gemeentes Opsterland en Smallingerland), vier boeren uit het gebied, Plaatselijk Belang Aldeboarn, Gebiedscoöperatie It Lege Midden en Staatsbosbeheer (mede namens It Fryske Gea).

Kaart bodemtypes in het veenweidegebied