De eikenprocessierups is aanwezig in onze gemeente. Op dit moment (2e helft mei tot begin augustus) zorgt de rups voor overlast. De rups heeft nu de zogenaamde brandharen die gezondheidsklachten kunnen geven. De nesten bestaan onder andere uit vervellingen en brandharen van de rupsen. De rupsen kunnen ook laag op de stam van de eiken zitten. Let daarom extra goed op als u bijvoorbeeld uw hond uitlaat of recreëert in de berm.

Bestrijding

De bestrijding van de eikenprocessierups bestaat uit drie trajecten:

• Preventieve bestrijding, bestrijden van jonge rupsen met nematoden
• Curatieve bestrijding, verwijderen van rupsen en nesten
• Structurele bestrijding, bevorderen van een natuurlijk evenwicht

Inzet van nematoden

Op een beperkt aantal locaties worden de rupsen in april bestreden met nematoden (aaltjes). We kiezen bewust om niet het bacteriepreparaat Xentari of chemische middelen te gebruiken. De behandeling met nematoden is een vorm van biologische bestrijding die de minste schade geeft aan overige insecten, vlinders of vogels. De nematode parasiteert op de rups, waardoor de rups dood gaat. Een gespecialiseerd bedrijf voert de werkzaamheden uit voor de gemeente. Na ongeveer twee weken wordt de behandeling herhaald. De werkzaamheden gebeuren ’s avonds en ’s nachts, omdat de nematoden niet kunnen overleven bij daglicht.

Voor de behandeling met nematoden zijn zorgvuldig de locaties geselecteerd. Het zijn locaties die een verhoogd risico hebben en/of intensief gebruikt worden (wegen en fietspaden). De methode wordt selectief toegepast omdat er ook nadelen zijn. De methode is kostbaar, tijdrovend en kan enige geluidsoverlast geven. Daarnaast zijn de jonge rupsen niet altijd goed zichtbaar, wat de behandeling bemoeilijkt.

Aanwonenden zijn met een bewonersbrief (PDF 1 MB) geïnformeerd, de 11 locaties zijn op het kaartje weergegeven.

Verwijderen van de rupsen en nesten

Zodra de eerste nesten met rupsen zijn waargenomen, worden deze zo snel mogelijk gemarkeerd en verwijderd. Dit is globaal van half mei tot en met augustus. In piekdrukte krijgen kwetsbare locaties (plekken met intensief gebruik) voorrang.

De medewerkers van de gemeente sporen de nesten en rupsen op en markeren de bomen met een lint. Een gespecialiseerd bedrijf verwijdert in opdracht van de gemeente zo snel mogelijk de rupsen en nesten. De methode die hierbij wordt gebruikt bestaat uit het opzuigen van de rupsen en de nesten met een speciaal ontwikkelde zuiginstallatie. De rupsen én het nestmateriaal worden veilig verwijderd en afgevoerd. Deze bestrijding gaat door totdat de alle nesten zijn opgeruimd. Lage nesten die worden aangetroffen en niet meteen kunnen worden  verwijderd, worden met lijmspray ingespoten. Hiermee wordt voorkomen dat de rupsen en brandharen zich verder verspreiden in de berm.

Algemene informatie en veel gestelde vragen over de eikenprocessierups vindt u op de website van het kennisplatform processierups.

Natuurlijk evenwicht

Met het stimuleren van een natuurlijk evenwicht wordt ook de ontwikkeling van de natuurlijke vijand van de eikenprocessierups gestimuleerd. Natuurlijke vijanden bestaan onder andere uit insecten die parasiteren op de jonge rupsen, maar ook vogels die de rupsen eten en vleermuizen die de vlinders eten.

Onze bermen worden waar mogelijk verder ontwikkeld tot bloemrijke bermen. Vooral kruiden met schermbloemen (bijvoorbeeld fluitenkruid en duizendblad) trekken insecten aan  zoals sluipwespen en zweefvliegen die de natuurlijke vijand zijn van de eikenprocessierups.
Volwassen bomen (in bermen) zijn van belang voor vogels en vleermuizen die de rupsen en de vlinders eten. Voor de vogels is het van belang dat ze nest- en schuilgelegenheid vinden in de takken van de boom. Voor de vleermuizen zijn de holtes en spleten in de grote takken en stam van de boom van belang voor onderdak. Een lint van bomenrijen is van belang voor de vliegroutes van vogels en vleermuizen.

Een goed natuurlijk evenwicht vraagt tijd van seizoenen en jaren waarin planten, insectensoorten, vogels en vleermuizen zich kunnen vestigen en ontwikkelen.

Wilt u weten wat u zelf in uw tuin kunt doen om de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups te stimuleren, kijk voor tips op bijvoorbeeld de site van de vogelbescherming.

De gemeente stimuleert ook de toepassing van nestkasten. Hiervoor is in 2020 een nestkastenproject gestart, lees erover in de nieuwsbrief (PDF 272 kB).

Op enkele locaties wordt de combinatie van nestkasten en bestrijding met nematoden gemaakt. In de loop van het seizoen kunnen we de situaties vergelijken en mogelijk conclusies trekken uit de verschillen (alleen nestkasten, nestkasten én nematoden, alleen nematoden) voor toekomstige bestrijding.

Over de rups

De nesten van de eikenprocessierups bevinden zich op eiken. De rupsen kunnen zorgen voor jeuk en irritaties aan huid, ogen en luchtwegen, zowel bij mensen als bij dieren.

Herkennen van nesten

De nesten bevinden zich op de stam of op dikkere takken van eikenbomen, vaak in een oksel en meestal aan de zonzijde. Het nest bestaat uit dichte spinsels van vervellinghuidjes met brandharen en uitwerpselen. Ook blijven de brandharen van de nesten nog lang last geven bij contact met huid, ogen of bij inademen. Daarom worden alle nesten verwijderd, ook als er geen rupsen meer zijn.

Sinds 2020 zijn er veel nesten en rupsen die laag aan de stam zitten. Voor wandelaars, fietsers en andere recreanten en ook voor loslopende dieren (honden) blijft het dus belangrijk om goed op te letten bij het betreden van de bermen. Actuele informatie vindt u op de website van het kennisplatform processierups.

Levenscyclus

Mede afhankelijk van de weersomstandigheden komen de eerste rupsen in april uit de eitjes, ze zijn dan oranjeachtig van kleur. Na een aantal vervellingen zijn de rupsen in juli volgroeid. Daarna verpoppen ze tot een onopvallende grijze nachtvlinder. Begin september leggen de vrouwtjes eitjes in de toppen van de eiken. Hiermee is de cyclus rond. Na de derde vervelling, ongeveer tussen half mei en eind juni, krijgen de rupsen brandharen. In deze periode geven de rupsen in meer of mindere mate overlast.

Klik op de afbeelding om te vergroten

Gezondheidsklachten

Veel informatie over het optreden en voorkómen van gezondheidsklachten vindt u op het kennisplatform Processierups.

Direct contact met de rups of het nest is niet persé nodig om klachten te krijgen. Indien u die rups te dichtbij nadert kan de rups als schrikreactie de haren ‘afschieten’. Blijf daarom zoveel mogelijk uit de buurt van de rupsen en de nesten. Ook kunnen brandharen door de wind meegevoerd worden waardoor ze op de huid of in kleding terecht komen. Klachten verdwijnen meestal binnen twee weken. Neem bij ernstige klachten contact op met de huisarts. Meer informatie over de gezondheidseffecten vindt u op de website van de GGD Fryslân.

Melden

Melden eikenprocessierups bij gemeentelijke bomen

Heeft u de eikenprocessierups in uw omgeving gezien of vermoedt u dat u de rups heeft gezien bij gemeentelijke eikenbomen? Neem dan contact op met de gemeente Heerenveen op telefoonnummer 14 05 13 of Whatsapp met (06) 14 39 95 59. Wilt u direct een melding maken? Dat kan via de website Fixi.

Eikenprocessierups op niet-gemeentelijke bomen

Verwijderen van rupsen en nesten in opdracht van de gemeente gebeurt alleen bij de bomen in eigendom van de gemeente. Bij andere bomen, bijvoorbeeld van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten of uw eigen eigendom is de eigenaar zelf verantwoordelijk voor de maatregelen tegen overlast. Bij de eikenprocessierups is het raadzaam om de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen en een gespecialiseerd bedrijf de bestrijding te laten uitvoeren.